Təhsil insan hüququ, ictimai sərvət və ictimai məsuliyyətdir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası təhsilin sülh və inkişaf üçün rolunu qeyd etmək məqsədilə yanvarın 24-nü Beynəlxalq Təhsil Günü elan edib.

Bu il Beynəlxalq Təhsil Günü “Davamlı sülh naminə öyrənmək” mövzusuna həsr olunub. 2023-cü ilin sentyabrında BMT-nin Təhsili Dəyişdirən Sammitinin yaratdığı qlobal sürətə əsaslanaraq, builki gün təhsilin inkişafı, daha ədalətli və daha səmərəli maliyyələşdirilməsi ilə bağlı qarşıdan gələn danışıqların əsasını gücləndirəcək. Təhsil sülh naminə öyrənmək, öyrənənlərə əsas bilik, dəyərlər, münasibət, bacarıq və davranışlar əldə etməyə imkan verən və bununla da, öz icmalarında sülhün katalizatoru kimi xidmət etmək üçün onlara səlahiyyət verən transformativ proses olmalıdır. Daha dinc, ədalətli və davamlı cəmiyyətlərin təməli gündəlik həyatımızın və ümumi perspektivlərimizin hər sahəsinə nüfuz edən bir qüvvə olan təhsil vasitəsilə qoyulur. Qlobal miqyasda artan iqlim dəyişikliyi, demokratik eroziya, davamlı bərabərsizliklər, artan ayrı-seçkilik, zorakılıq və münaqişələr qarşısında təhsil gələcəkdə bu çağırışların həm həlli, həm də qarşısının alınması üçün güclü bir vasitə kimi ortaya çıxır. Səmərəli formalaşdırıldıqda və həyata keçirildikdə təhsil artan gəlirli uzunmüddətli investisiyaya çevrilir.

UNESCO-nun Baş direktoru Odri Azule bu günü son illərdə sosial mediadan istifadə etməklə cəmiyyətin quruluşuna xələl gətirən nifrət nitqinə qarşı mübarizədə təhsilin və müəllimlərin oynadığı mühüm rola həsr edir. Beynəlxalq Təhsil Gününü qeyd etmək üçün UNESCO Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Nyu-Yorkdakı Baş Qərargahında BMT agentliklərini və proqramlarını, sülh naminə təhsilə sadiq olan BMT-yə bağlı QHT-ləri, müəllimləri və təhsilin digər maraqlı tərəflərini, gənclərin iştirakı ilə sülh naminə təhsil üzrə panel müzakirələri təşkil edir.

Bu gün UNESCO öz üzv dövlətlərini insan ləyaqətinə və sülhə dəyər verən cəmiyyətləri təşviq etmək üçün bir vasitə kimi təhsilə üstünlük verməyə çağırır.

UNESCO/IPSOS-un 16 ölkədə apardığı sorğu göstərib ki, internet istifadəçilərinin 67 faizi onlayn nifrət nitqi ilə qarşılaşıblar.

Təhsil nifrət nitqinin əsas səbəblərini həll etmək, onlayn və oflayn rejimdə hər yaşda öyrənənləri onun formaları və nəticələri barədə məlumatlandırmaq üçün çoxsaylı imkanlar təklif edir.

UNESCO-nun Baş Konfransı bu yaxınlarda Sülh, İnsan Hüquqları və Davamlı İnkişaf naminə Təhsil üzrə Tövsiyəsinə yenidən baxıb. Bu, təhsilin davamlı sülhü necə təmin edə biləcəyini və insan inkişafının təşviqini təmin edən yeganə qlobal standart təyin edən alətdir. Bu alət qanunlar və siyasətlərdən tutmuş kurikulumların hazırlanması, tədris təcrübələri, öyrənmə mühitləri və qiymətləndirmələrə kimi növbəti onilliklərdə təhsil sistemlərini və siyasətlərini formalaşdıracaq.

2023-cü ildə UNESCO qərar qəbul edənlərə bu sahədə dövlət siyasətlərini gücləndirməkdə kömək etmək üçün “Təhsil vasitəsilə nifrət nitqinin aradan qaldırılması” təlimatını nəşr edib. Təşkilat, həmçinin irqçiliyə qarşı təlimatları təşviq etmək və dərsliklərdə irqçiliyə toxunmaq, eləcə də təhsildə və təhsil vasitəsilə antisemitizmlə mübarizə aparmaq üçün qlobal təşəbbüsü gücləndirmək üçün səylərini gücləndirir.

Təhsil hüququ Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsinin 26-cı maddəsində yer alır. Bəyannamədə pulsuz və icbari ibtidai təhsil tələb olunur. 1989-cu ildə qəbul edilmiş Uşaq Hüquqları Konvensiyası daha da irəli gedir ki, ölkələr ali təhsili hamı üçün əlçatan etsin.

Qeyd edək ki, Azərbaycanda təhsilə dövlət qayğısı ildən-ilə artır. Bu qayğının nəticəsidir ki, indi ölkəmizdə savadlılıq yüz faiz təmin olunub. Hazırda Azərbaycanda təhsil sistemində beynəlxalq standartlara uyğun fundamental islahatlar aparılır, təhsilin bütün pillələri üzrə dövlət proqramları uğurla həyata keçirilir. Təhsilimizin milli, ümumbəşəri dəyərlər, demokratik, dünyəvi prinsiplər əsasında inkişafına geniş imkanlar yaradılıb.

Azərbaycanda həyata keçirilən təhsil islahatları ölkəmizdə demokratik proseslərin inkişafına xüsusi önəm göstərilməsindən, elmin, təhsilin dəyərlərinin dünya səviyyəsinə qaldırılması istiqamətində görülən işlərin uğurlu nəticəsindən xəbər verir. Heydər Əliyev Fondunun təhsillə bağlı həyata keçirdiyi irimiqyaslı layihələr və nəzərdə tutulan proqramların zaman-zaman reallaşması böyük müəllimlər ordusu olan Azərbaycanı qloballaşan dünyanın dəyərlərinə təhsil və elm sayəsində qovuşduracaq. Təhsilə göstərilən yüksək diqqət və qayğı müstəqil dövlətimizin xoşbəxt gələcəyinə böyük zəmin yaratmaqla Azərbaycanı dünyanın ən inkişaf etmiş dövlətlərindən birinə çevirəcək.

Sosial-iqtisadi həyatın müasirləşdirilməsində təhsilin rolu təkcə təhsilalanın qazandığı bilik və bacarıqların iqtisadi amilə çevrilməsi ilə məhdudlaşmır. Təhsil prosesində əldə olunan bilik və bacarıqlar, həmçinin etik-əxlaqi norma və dəyərlər hər bir təhsilalanın cəmiyyətin layiqli üzvü olması üçün lazımi şərait yaradır, onu biliyi və etik davranışı sayəsində örnək ola biləcək həmkara, nümunəvi ailə üzvünə və vətəndaşa çevirir.