Azərbaycanda məktəblər 12 illik olacaq?
Bakıda 148 nəfər XII sinifdə təhsil alır.

Bu barədə Bakı Şəhəri üzrə Təhsil İdarəsi (BŞTİ) məlumat yayıb. Qeyd olunub ki, BŞTİ tabeliyində 694 təhsil müəssisəsi fəaliyyət göstərir. İdarənin tabeliyindəki məktəblərdə 511 391 şagirdin təlim-tərbiyəsi ilə 30 110 müəllim məşğul olur. Həmçinin BŞTİ-nin tabeliyindəki ümumi təhsil müəssisələrinin I siniflərində 41 176, IX siniflərində 45 859, XI siniflərində 32 841, XII siniflərində isə (əyani-qiyabi tam orta məktəb və qiyabi sinifləri) 148 nəfər təhsil alır.

Qeyd edək ki, uzun illərdir ölkədə 12 illik təhsilə keçidlə bağlı müzakirələr getməsinə baxmayaraq, hələ də reallaşmayıb. Onu da vurğulayaq ki, bu cür təhsil sistemi ictimaiyyət tərəfindən də birmənalı qarşılanmayıb.

Ümumiyyətlə, ölkədə 12 illik təhsil lazımdırmı və təhsil üçün daha faydalı olacaqmı?

Təhsil üzrə ekspert Kamran Əsədov "Cebheinfo.az"-a bildirib ki, statistik məlumatlara görə, hazırda Azərbaycanda orta məktəb təhsili əsasən XI sinif səviyyəsində tamamlanır və bu sistem postsovet təhsil modelinə əsaslanır, əksər Avropa ölkələrində qəbul edilmiş 12 illik təhsil modelindən fərqlənir:

"Dünyada qəbul edilmiş standartlara əsasən, orta təhsil müddəti 12 il olan ölkələrdə şagirdlər universitetə daha yaxşı hazırlaşır və daha geniş biliklər əldə edir. Avropa İttifaqında 12 illik təhsil modelindən istifadə edən ölkələrin əksəriyyətində bu sistem həm ali təhsil müəssisələrinə hazırlığı, həm də peşə təhsilinə keçidi daha rahat şəkildə təmin edir. Məsələn, Almaniya və Finlandiya bu modelin uğurla tətbiq olunduğu ölkələr arasında lider mövqedədir”.

Ekspert deyib ki, Azərbaycanda XII sinifin geniş tətbiq olunmamasının bir neçə əsas səbəbi var:

“İlk növbədə, təhsil sisteminin strukturunda bu modelə keçid üçün yetərli hazırlıq görülməyib. XII siniflərin tədris proqramları, məqsədləri və məzmunu barədə dəqiq bir konsepsiya formalaşdırılmayıb. Məsələn, əgər XII sinif yalnız XI sinifin təkrarından ibarət olarsa, bu, tələbələr və valideynlər arasında maraq yaratmayacaq. Hazırda əksər şagirdlər və valideynlər XII sinif təhsilini vaxt itkisi kimi qiymətləndirir, çünki bu əlavə bir il ali təhsilə keçidi gecikdirir.

Digər bir problem resursların çatışmazlığıdır. XII siniflərin tətbiqi üçün əlavə infrastruktur, müəllimlər və maliyyə resursları tələb olunur. Azərbaycanda bəzi bölgələrdə artıq mövcud olan təhsil infrastrukturunun belə kifayət qədər inkişaf etmədiyini nəzərə alsaq, bu keçidin əlavə çətinliklər yaradacağını söyləmək mümkündür. Bununla yanaşı, hazırda təhsil müəssisələrində müəllim çatışmazlığı problemi də mövcuddur. XII siniflərin tətbiqi bu problemi daha da dərinləşdirə bilər".

Ekspertin sözlərinə görə, dünya təcrübəsi XII siniflərin təhsil keyfiyyətinə müsbət təsir göstərə biləcəyini göstərir:

"Məsələn, Finlandiyada 12 illik təhsil modeli şagirdlərə daha çox fərdi yanaşma və dərin bilik əldə etməyə imkan verir. Burada şagirdlər son iki ildə seçmə fənlər üzrə təhsil alır və bu, onların universitetdəki ixtisas seçimlərinə daha yaxşı hazırlaşmasına kömək edir. ABŞ-də isə XII sinifdə tələbələr Advanced Placement (AP) proqramları vasitəsilə ali təhsilin ilk ilinə uyğun biliklər əldə edə bilirlər.

Bu model tələbələrin universitetdə daha uğurlu olmalarına kömək edir. Lakin hər ölkədə XII siniflərin tətbiqi uğurlu olmayıb.

Məsələn, Hindistanda 12 illik təhsil modeli tətbiq olunsa da, bu sistem keyfiyyətin artımına ciddi təsir etməyib. Bunun əsas səbəbi sistemin lazımi infrastruktura və məzmuna uyğunlaşdırılmamasıdır. Bu təcrübə göstərir ki, XII siniflərin uğurlu tətbiqi yalnız təhsil müddətinin uzadılmasından deyil, həm də məzmunun keyfiyyətindən asılıdır".

Ekspertin fikrincə, Azərbaycanda XII siniflərin tətbiqi üçün əsas arqumentlərdən biri şagirdlərin beynəlxalq standartlara uyğun təhsil almasını təmin etməkdir:

"Hazırkı XI sinif modeli şagirdlərin ali təhsilə keçidini sürətləndirsə də, onlara dərin bilik və geniş dünyagörüşü qazandırmaq baxımından yetərli deyil.

XII siniflər isə şagirdlərə biliklərini möhkəmləndirmək, ixtisas seçimi üçün daha yaxşı hazırlıq görmək və eyni zamanda peşə bacarıqları qazanmaq imkanı yarada bilər. Bu, xüsusilə xaricdə təhsil almaq istəyən şagirdlər üçün daha əlverişli şərait yaradar.

Nəticədə, Azərbaycanda XII sinif təhsilinin tətbiqi üçün geniş ictimai müzakirələr aparılmalı və dəqiq bir strategiya hazırlanmalıdır. Bu modelin tətbiqi yalnız təhsil müddətini artırmaq məqsədini daşımamalıdır. Əksinə, XII siniflər şagirdlərin biliklərini dərinləşdirmək, onların beynəlxalq rəqabət qabiliyyətini artırmaq və əmək bazarına daha hazırlıqlı daxil olmalarını təmin etmək məqsədi daşımalıdır. Bunun üçün təhsil proqramları yenilənməli, müəllimlərin peşəkar hazırlığı gücləndirilməli və əlavə resurslar ayrılmalıdır. Yalnız bu yanaşma ilə XII siniflərin tətbiqi Azərbaycan təhsil sisteminə real töhfə verə bilər".