Təhsil sistemi hər zaman “sistemlilik” anlayışı ilə öyünür. Amma son addımlara baxanda sual yaranır: sistemlilik hardadır? Məktəblərin qapıları açılandan cəmi bir həftə keçib. Şagird hələ məktəb mühitinə uyğunlaşmayıb, dərs cədvəlləri tam formalaşmayıb, müəllimlər öz qruplaşdırma və iş rejimlərini nizamlamağa belə macal tapmayıblar. Bu vəziyyətdə 4 və 6-cı siniflərdə monitorinq keçirilməsi hansı məntiqə, hansı baza sənədə və ya hansı pedaqoji nəzəriyyəyə söykənir?

Monitorinqin mahiyyəti aydın olmalıdır: monitorinq müəyyən müddətdə əldə edilən nəticələrin ölçülməsi, təhlili və müqayisəsidir. Şagirdlərin tədrisə yeni başladığı, heç bir KSQ (Kiçik Summativ Qiymətləndirmə) keçirilmədiyi, dərsliklərin belə çantadan məktəb masasının üstünə yeni yerləşdiyi bir zamanda hansı nəticədən, hansı müqayisədən danışmaq olar?

Əgər monitorinq uşaqların bilik səviyyəsini yoxlamaq məqsədi daşıyırsa, bu tamamilə erkəndir və pedaqoji prinsiplərə ziddir. Əgər məqsəd müəllimlərin fəaliyyətinə baxmaqdırsa, o zaman heç bir obyektiv ölçü yoxdur – çünki müəllim də, şagird də hələ tədris ilinə uyğunlaşma prosesindədir.

Təəssüf ki, belə addımlar çox vaxt sanki bankdan kredit götürmək kimi gündəlik “hokka”ya çevrilir. Təhsildə monitorinq bir ölçü, analiz və inkişaf aləti olmaq əvəzinə, bürokratik pul mexanizminin bir parçasına dönür. Təhsil siyasətində belə qərarlar cəmiyyətin gözündə həm nazirliyi, həm də məktəbi etibarsızlaşdırır.

Əslində, monitorinq ilin ortasında və ya sonunda – müəyyən mərhələlər bitdikdən sonra aparılmalıdır. Onda həm şagirdin bilik və bacarıqları haqqında dolğun təsəvvür yaranar, həm də müəllimin işi obyektiv dəyərləndirilər.

Bu gün isə biz nə görürük? Məntiqlə, pedaqogika ilə, şagird psixologiyası ilə uzlaşmayan addımlar. Təhsil sisteminə ən böyük zərbə də məhz belə düşünülməmiş, hazırlıqsız, formal və “kampaniya xarakterli” qərarlardan gəlir.

Əgər təhsildə həqiqətən inkişaf, şəffaflıq və sistemlilik istənilirsə, əvvəlcə məntiq bərpa olunmalıdır. Monitorinq isə bilavasitə nəticə əsasında, pedaqoji prinsiplərə uyğun həyata keçirilməlidir.